Każdy spadkobierca staje przed pytaniem, jaki majątek spadkowy pozostawił po sobie spadkodawca. Sprawa może wydawać się skomplikowana, kiedy osoba zmarła pozostawała w ustroju rozdzielności majątkowej małżeńskiej na skutek podpisanej z małżonkiem intercyzy. Zastanawiamy się wówczas, czy podpisana przez nią intercyza wpływa na dziedziczenie i co warto w tym temacie wiedzieć?
Co to jest intercyza?
Intercyza została zdefiniowana w kodeksie cywilnym w art. 47§1, jako umowa zmieniająca ustrój wspólności ustawowej małżeńskiej przez jej rozszerzenie, ograniczenie lub wyłączenie. Najczęściej wybieraną formą intercyzy jest wyłączenie ustawowej wspólności, czyli rozdzielność majątkowa. Oznacza ona, że z chwilą zawarcia małżeństwa lub podpisania umowy o rozdzielności majątkowej małżeńskiej małżonkowie nie tworzą majątku wspólnego, a swoje osobiste. Zawarcie przez nich małżeństwa nie powoduje w ich majątkach żadnych zmian. Zasadne jest w takiej sytuacji pytanie, czy intercyza wpływa na dziedziczenie po zmarłym małżonku? Czy zawarcie intercyzy pozbawia prawa do dziedziczenia?
Kiedy można zawrzeć intercyzę?
Wiele osób zastanawia się nad tym, kiedy można zawrzeć intercyzę często błędnie przyjmując, że jest to umowa, którą zawiera się wyłącznie przed ślubem. Prawda jest taka, że intercyzę możemy spisać przed zawarciem związku małżeńskiego lub w jego trakcie, a nawet po rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód, do czasu stwierdzenia przez Sąd prawomocności wyroku rozwodowego. Małżonkowie mogą zawrzeć intercyzę wielokrotnie, wprowadzając kolejne zmiany w swojej sytuacji prawno-majątkowej.
Kiedy intercyza jest ważna? Kto może podpisać intercyzę?
Intercyzę zawiera się wyłącznie w formie aktu notarialnego. Oznacza to, że osoby chcące podpisać ze sobą intercyzę powinny udać się w tym celu do notariusza. Brak zachowania formy aktu notarialnego w każdym przypadku będzie powodował nieważność takiej umowy. Podobnie uzupełnienie, zmiana lub rozwiązanie umowy intercyzy również musi nastąpić w formie aktu notarialnego. Umowę intercyzy małżonkowie mogą kilkukrotnie zmieniać lub ją rozwiązać. Nie jest natomiast dopuszczalne wypowiedzenie intercyzy przez jednego z małżonków.
Intercyzę mogą zawrzeć osoby posiadające pełną zdolność do czynności cywilnoprawnych. W przypadku osób, które z powodu wieku mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych mogą zawrzeć intercyzę za zgodą swojego przedstawiciela ustawowego i sądu opiekuńczego. Osobami uprawnionymi do podpisania intercyzy są małżonkowie lub osoby zamierzające zawrzeć małżeństwo. W przypadku małżonka, który został ubezwłasnowolniony podpisanie intercyzy nie jest możliwe, jednak co ważne z momentem uprawomocnienia się wyroku orzekającego ubezwłasnowolnienie jednego z małżonków z mocy prawa powstaje między małżonkami rozdzielność majątkowa.
Intercyza a dziedziczenie – co warto wiedzieć?
Czy zawarcie umowy intercyzy między małżonkami ma jakikolwiek wpływ na dziedziczenie po zmarłym małżonku lub rodzicu, który pozostawał w ustroju rozdzielności majątkowej? Odpowiedź na tak postawione pytanie brzmi – nie ma wpływu. Zawarcie intercyzy nie wpływa na dziedziczenie. Przede wszystkim nie pozbawia, ani nie ogranicza prawa drugiego małżonka do dziedziczenia. Dziedziczenie po takiej osobie wygląda tak samo, jak w sytuacji, kiedy intercyza nie jest zawierana. Należy pamiętać, że małżonek dziedziczy zawsze w pierwszej grupie razem z dziećmi osoby zmarłej, przy czym w dziedziczeniu ustawowym nie może mu przypaść część spadku niższa niż 1/4 jego wartości.
Intercyza należy do umów, które regulują kwestie majątkowej małżonków za ich życia i nie wpływa na krąg osób uprawnionych do dziedziczenia. Z tych względów nie jest brana pod uwagę przez sąd rozpatrujący sprawę o stwierdzenie nabycia spadku.
Intercyza nie ma również znaczenia w sytuacji, kiedy na skutek pozostawionego przez spadkodawcę testamentu dochodzi do dziedziczenia testamentowego. Wówczas znaczenie będą miały wyłącznie zapisy zawarte w testamencie dotyczące rozporządzeń spadkowych. Nawet w sytuacji w której testament nie będzie uprawniał małżonka do dziedziczenia, małżonek ten zachowa prawo do domagania się zapłaty zachowku od spadkobiercy testamentowego . Fakt zawarcia intercyzy nie wpłynie negatywnie na prawo małżonka do domagania się zapłaty zachowku.
W sytuacji w której małżonek chciałby za życia zadecydować o tym, aby drugiemu małżonkowi po śmierci nie przysługiwało żadne prawo do spadku po nim, powinien zawrzeć umowę o zrzeczenie się dziedziczenia.
Zwrócić jednak należy uwagę, że o ile intercyza nie wpływa na dziedziczenie, czyli na krąg osób uprawnionych do dziedziczenia, to zawarcie intercyzy może mieć wpływ na wielkość majątku spadkowego. Zawarcie intercyzy przed ślubem, której skutkiem jest rozdzielność majątkowa będzie bowiem powodowało dziedziczenie po zmarłym majątku, który stanowi całość jego majątku osobistego nabytego za życia, bez rozliczania udziału w tym majątku drugiego małżonka i bez konieczności przeprowadzania podziału majątku między małżonkami.
