W orzecznictwie i praktyce sądowej coraz częściej spotyka się sytuacje, gdy rodzic uniemożliwia lub znacząco utrudnia kontakty drugiego rodzica z dzieckiem. W takich przypadkach sąd może zobowiązać go do zapłaty określonej kwoty pieniężnej. Utrudnianie kontaktów to poważne naruszenie prawa rodzinnego. Może prowadzić nie tylko do sankcji finansowych, lecz również do roszczeń o zadośćuczynienie za naruszenie więzi emocjonalnej rodzica z dzieckiem. Sąd opiekuńczy ma odpowiednie narzędzia by reagować na takie naruszenia, choć przepisy nie zawsze rozwiązują wszystkie problemy.
Co grozi rodzicowi utrudniającemu kontakty z dzieckiem?
Sąd opiekuńczy może zagrozić nakazaniem zapłaty określonej sumy pieniężnej, jeśli rodzic sprawujący opiekę nad dzieckiem nie wykonuje lub niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia lub ugody zawartej przed sądem albo mediatorem.
Regulacje te opierają się m.in. na przepisach art. 598[15] i nast. Kodeksu postępowania cywilnego. Mechanizm ten stanowi część tzw. „egzekucji kontaktów” w prawie rodzinnym. Dzięki temu sąd nie tylko ustala kontakty, ale może też przymuszać rodziców do ich realizacji.
Kara pieniężna za utrudnianie kontaktów z dzieckiem ma charakter cywilny, nie karny.
Warto podkreślić, że kara pieniężna przewidziana w art. 598[15] kpc i nast. to sankcja cywilna, nie karna. Oznacza to, że rodzic, który utrudnia kontakty, nie odpowiada w postępowaniu karnym, lecz w ramach postępowania cywilnego (rodzinnego). Obecnie prawo nie przewiduje np. kary ograniczenia wolności czy grzywny dla osób uporczywie naruszających kontakty. Nakazanie zapłaty nie jest więc karą grzywny w sensie karnym.
Zadośćuczynienie za utrudnianie kontaktów, a ochrona dobra osobistego rodzica
Kontakt rodzica z dzieckiem może być uznany za dobro osobiste rodzica, ponieważ stanowi element więzi emocjonalnej łączącej go z dzieckiem.
Jeżeli ktoś narusza to dobro przez uniemożliwianie spotkań i zerwanie kontaktu rodzica z dzieckiem i w konsekwencji rodzic ten doświadcza krzywdy, bólu czy cierpienia emocjonalnego, może domagać się zadośćuczynienia pieniężnego na podstawie art. 448 Kodeksu cywilnego.
W wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku (sygn. I ACa 202/15) sąd potwierdził, że naruszenie więzi z dzieckiem może uzasadniać roszczenie o zadośćuczynienie. Taka możliwość nie wyklucza jednoczesnego stosowania sankcji finansowych w postępowaniu dotyczącym kontaktów.
Jak wygląda procedura nałożenia kary?
Procedura sprowadza się w praktyce do dwóch etapów:
Etap 1. Wniosek o zagrożenie nakazaniem zapłaty – pierwszy krok prowadzący do tzw. egzekucji kontaktów.
Rodzic składa wniosek do sądu, aby formalnie ostrzec drugiego rodzica, że dalsze naruszenia mogą skutkować sankcją. Na etapie zagrożenia nie bada się jeszcze szczegółowo motywów działań. Chodzi bardziej o formalne ostrzeżenie, iż jeśli naruszenia będą się powtarzać, nastąpi konsekwencja pieniężna.
Etap.2 Wniosek o nakazanie zapłaty (zasądzenie kary) – jeśli utrudnianie kontaktów trwa nadal.
Jeśli mimo ostrzeżenia kontakty nadal są blokowane lub utrudniane, można złożyć kolejny wniosek, by sąd skutecznie nakazał zapłatę określonej kwoty za każde naruszenie.
Sąd bada przy tym: liczbę naruszeń, okoliczności, sytuację majątkową osoby, która miałaby zapłacić. Jeśli sąd uzna nałożenie kary za zasadne i udowodnione, a postanowienie stanie się prawomocne, staje się ono tytułem wykonawczym. Oznacza to, że może stanowić podstawę do wszczęcia egzekucji komorniczej.
Dla przykładu: jeżeli wyznaczono, że każde naruszenie skutkuje karą 500 zł, a stwierdzono 10 takich naruszeń, w sumie zasądzona kwota wyniesie 5 000 zł.
Jak sąd ustala karę pieniężną za utrudnianie kontaktów z dzieckiem?
Sąd opiekuńczy nie nakłada kary pieniężnej automatycznie. Przy ustalaniu wysokości sankcji bierze pod uwagę kilka istotnych czynników, m.in.:
- Liczbę i charakter naruszeń: ile razy rodzic utrudniał kontakty i na jaką skalę.
- Okoliczności sprawy: czy utrudnianie kontaktów było zawinione, trwałe i istotne.
- Sytuację majątkową rodzica: wysokość kary musi być adekwatna do możliwości finansowych osoby zobowiązanej.
- Postawę dziecka: sąd uwzględnia, czy brak kontaktu wynika z zachowania dziecka, czy wyłącznie z działania rodzica.
Dzięki takiej analizie kara pieniężna jest indywidualnie dopasowana i pełni funkcję przymusową, nie karającą w sensie karnym. Warto pamiętać, że procedura przebiega etapami: najpierw wydawane jest zagrożenie nakazaniem zapłaty, a dopiero potem w przypadku dalszego utrudniania kontaktów wydawane jest nakazanie zapłaty konkretnej kwoty.
Ograniczenia, wątpliwości i orzecznictwo
Dziecko nie chce kontaktów — co wtedy?
Szczególnie problematyczna jest sytuacja, gdy kontakt nie dochodzi do skutku, bo samo dziecko nie chce się spotykać z rodzicem.
Zagadnienie to zostało rozstrzygnięte w najnowszej uchwale Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2025 r., w której przyjęto, że:
„Okoliczność, że rodzic sprawujący pieczę nad dzieckiem nie wypełnia obowiązku w przedmiocie kontaktów ze względu na postawę dziecka, nie wyłącza możliwości nakazania zapłaty sumy pieniężnej na rzecz rodzica uprawnionego do kontaktów (art. 598¹⁶ § 1 k.p.c.), także wtedy, gdy postawa dziecka wynika z zachowań obojga rodziców.”
Uchwała ta stanowi odpowiedź na wątpliwości pojawiające się po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 czerwca 2022 r. (SK 3/20, Dz.U. 2022, poz. 1371), w którym analizowano konstytucyjność przepisów dotyczących stosowania sankcji pieniężnych w sprawach kontaktów z dziećmi.
Oznacza to, że sąd musi szczególnie uwzględnić, z jakiej przyczyny doszło do braku kontaktów, czy dzieci same się wycofują i jaka jest ich sytuacja psychiczna — nie można automatycznie wymierzać kar bez analizy.
Orzecznictwo to pokazuje również, że sądy coraz częściej zwracają uwagę na rzeczywiste relacje rodzinne, ale jednocześnie podkreślają obowiązek każdego z rodziców do współdziałania w realizacji kontaktów dziecka z drugim rodzicem.
Celowość i „działanie z premedytacją”
Nie każde naruszenie kontaktów zostanie ukarane. Sąd ocenia, czy naruszenie obowiązku realizacji kontaktu było istotne, trwałe, zawinione i czy zasadne jest zastosowanie sankcji w konkretnej sprawie.
Orzecznictwo wskazuje, że w sytuacjach incydentalnych (np. zmiana planów, czasowa niedyspozycja) wniosek o karę może zostać oddalony, szczególnie jeśli strona wskazuje uzasadnione przyczyny i proponuje alternatywny termin kontaktu.
Przykłady orzeczeń
- 110 000 zł – Sąd Okręgowy w Katowicach zasądził tę kwotę od matki, która utrudniała kontakty z dzieckiem, uznając, że doszło do naruszenia więzi.
Zadośćuczynienie – w wyroku SA Gdańsk (I ACa 202/15) uznano, że naruszenie prawa do kontaktów stanowi podstawę do zadośćuczynienia dla rodzica.
Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 czerwca 2022 r. (SK 3/20) – ojciec wnioskował o zapłatę 70 000 zł od matki z tytułu uporczywego utrudniania kontaktów. TK zakwestionował możliwość stosowania sankcji, jeżeli brak kontaktów wynikał z zachowania dziecka.
Wskazówki praktyczne dla klientów kancelarii
- Dokumentuj każde naruszenie
Zbieraj dowody: wiadomości, SMS-y, maile, zeznania świadków potwierdzające, że kontakty były planowane, lecz nie doszły do skutku z winy drugiego rodzica. - Pamiętaj o etapie ostrzegawczym
Zanim wystąpisz o zasądzenie kary, złóż wniosek o zagrożenie sankcji. To konieczny krok proceduralny. - Uwzględnij sytuację dziecka
Jeżeli dziecko sprzeciwia się kontaktom, należy przeprowadzić analizę psychologiczną, wskazać przyczyny, by uniknąć sytuacji, w której sąd odmówi sankcji. - Rozważ roszczenie o zadośćuczynienie
Jeśli utrudnianie jest rażące i długotrwałe, możliwe jest dochodzenie zadośćuczynienia za naruszenie więzi, jako dobra osobistego. - Podnieś zmienność okoliczności
Wnioskuj o zmianę wysokości kary, jeśli sytuacja majątkowa strony się zmieni. - Współpraca z prawnikiem
Ze względu na zawiłości proceduralne i konieczność właściwego sformułowania wniosków, pomoc kancelarii może znacząco zwiększyć szanse sukcesu.
Jeśli masz wątpliwości, jak egzekwować swoje prawo do kontaktów z dzieckiem lub obawiasz się niesłusznych sankcji, skontaktuj się z kancelarią. Pomożemy przygotować skuteczny wniosek i przeprowadzić Cię przez całą procedurę.
