W dniu zawarcia związku małżeńskiego powstaje między małżonkami ustrój wspólności majątkowej oznacza to, że wszystkie składniki majątkowe nabyte po zawarciu małżeństwa z pewnymi wyjątkami, wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków. Małżonkowie, którzy z różnych powodów chcieliby zachować osobne majątki, powinni sporządzić umowę o rozdzielności majątkowej, zwaną powszechnie intercyzą.
Mogą to uczynić w każdym czasie zarówno przed jak i po zawarciu związku małżeńskiego. Należy pamiętać, że założenie przez małżonków osobnych rachunków bankowych niczego nie zmienia i gromadzone na nich środki pieniężne są wspólne.
Małżonkowie prowadzący interesy na własny rachunek powinni mieć na uwadze, że w ustroju wspólności majątkowej, zobowiązania obciążające jednego z małżonków mogą prowadzić do egzekucji z całego majątku wspólnego, jeżeli jeden z małżonków zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka. W takich sytuacjach ustanowiona wcześniej rozdzielność majątkowa może spowodować, pod pewnymi warunkami, ograniczenie egzekucji wierzyciela lub nawet ją uniemożliwić. Tym samym małżonkowie, których majątek wspólny jest zagrożony zajęciem przez wierzyciela, będą zainteresowani jak najwcześniejszym oznaczeniem daty ustanowienia rozdzielności majątkowej, a w niektórych przypadkach rozdzielności majątkowej z datą wsteczną.
W jaki sposób ustanowić rozdzielność majątkową?
Małżonkowie, którzy są zgodni, że chcą dysponować odrębnymi majątkami, mogą podpisać umowę o ustanowieniu rozdzielności majątkowej u Notariusza. Zachowanie formy aktu notarialnego jest konieczne dla ważności takiej umowy. W przypadku gdy między małżonkami brak jest porozumienia lub chcą uzyskać rozdzielność majątkową z datą wsteczną, każdy z małżonków może z ważnych powodów żądać ustanowienia rozdzielności majątkowej przez sąd. Rozdzielność majątkowa małżeńska z datą wsteczną następuje wyłącznie na mocy wyroku sądowego. Uznając powództwo za zasadne, sąd wydaje wyrok ustanawiający rozdzielność majątkową między małżonkami z dniem oznaczonym w wyroku. Co do zasady będzie to najwcześniej dzień wniesienia pozwu. Jednakże, sąd w wyjątkowych wypadkach może ustanowić między małżonkami ustrój rozdzielności majątkowej z dniem wcześniejszym niż dzień złożenia pozwu. Nad takim rozwiązaniem mogą zastanawiać się osoby pozostające w długotrwałej separacji faktycznej lub pragnące uchronić partnera przed konsekwencjami zaciągniętych zobowiązań.
Zniesienie wspólności majątkowej wyrokiem sądu jest skuteczne również wobec osób trzecich. Nie jest zatem możliwe po ustanowieniu rozdzielności majątkowej na mocy wyroku sądu, skierowanie egzekucji przeciwko małżonkowi dłużnika. Nawet jeżeli zobowiązania finansowe zostały zaciągnięte za zgodą drugiego małżonka, egzekucja wierzytelności będzie w takim wypadku ograniczona jedynie do majątku osobistego dłużnika oraz składników majątkowych majątku wspólnego, które weszły do niego przed dniem oznaczonym w wyroku.
Kto może wystąpić z powództwem o ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną?
Prawo do wystąpienia z żądaniem o ustanowienie rozdzielności majątkowej posiada każdy z małżonków oraz wierzyciel, jeżeli uprawdopodobni, że jego wierzytelność stwierdzona tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego. Powództwo może wnieść również prokurator, ale jedynie na rzecz konkretnie wskazanego małżonka, gdyż nie jest to jego samodzielne uprawnienie. Warto zwrócić uwagę, że nawet małżonek wyłącznie winny separacji faktycznej może żądać ustanowienia rozdzielności majątkowej przez sąd.
Sprawy, których przedmiotem jest rozdzielność majątkowa z datą wsteczną należą do właściwości rzeczowej sądów rejonowych. Zazwyczaj będzie to sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich nadal w tym miejscu zamieszkuje lub przebywa. W sytuacji odmiennej właściwy będzie sąd miejsca zamieszkania pozwanego, a gdy nie można go ustalić, sąd właściwy miejscowo dla powoda.
Kiedy powstaje rozdzielność majątkowa z datą wsteczną?
Po skierowaniu sprawy do sądu, Sąd może dowolnie kształtować zakres czasowy orzeczenia. W sytuacji, gdy okoliczności sprawy nie uzasadniają orzeczenia, że nastąpiła rozdzielność majątkowa z datą wsteczną, sąd może orzec o rozdzielności majątkowej małżonków najpóźniej z datą prawomocności wyroku. Nie jest zaś dopuszczalne ustanowienie rozdzielności majątkowej z dniem wcześniejszym niż dzień zaistnienia ważnych powodów potwierdzających, że powództwo o ustanowienie rozdzielności majątkowej jest zasadne. Datę ustanowienia rozdzielności majątkowej sąd ustala w wyroku, wskazując konkretny dzień, miesiąc i rok.
Z jakich powodów można ustanowić rozdzielność majątkową z data wsteczną?
Podstawowym warunkiem uwzględnienia przez sąd powództwa o ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami jest wystąpienie ważnych powodów. Przepisy prawa nie definiują tego pojęcia. W praktyce za ważne powody uznaje się wystąpienie w danym małżeństwie okoliczności, które uniemożliwiają dalsze pozostawanie we wspólności majątkowej bez naruszenia interesów jednego z małżonków i założonej przez niego rodziny oraz prowadzących do sytuacji sprzecznych z zasadami współżycia społecznego.
Należy jednak pamiętać, że powstanie rozdzielności majątkowej z mocą wsteczną ma charakter szczególny i może być uzasadnione jedynie w wyjątkowych wypadkach. Przykładową okolicznością uzasadniającą ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną jest długotrwałe życie w rozłączeniu, czyli występowanie pomiędzy małżonkami separacji faktycznej, która uniemożliwia małżonkom wspólne zarządzenie finansami.
Uzyskanie wyroku o ustanawiającego rozdzielność majątkową z datą wsteczną jest również możliwe w sytuacji, gdy jeden z małżonków, który nieracjonalnie gospodaruje swoimi finansami, od lat nie utrzymuje z rodziną żadnego kontaktu i w żaden sposób nie przyczynił się do powstania i wzrostu majątku wspólnego.
Żądanie orzeczenia rozdzielności majątkowej z datą wsteczną może być uwzględnione również w wypadku wystąpienia innych okoliczności. W każdym jednak wypadku sąd jest zobowiązany do dokonania oceny zasadności powództwa mając na uwadze całokształt stanu faktycznego będącego podstawą wniesionego pozwu.
Jak rozdzielność majątkowa wpływa na dziedziczenie po sobie małżonków?
Wiele osób zastanawia się czy ustalenie między małżonkami rozdzielności majątkowej lub podpisanie intercyzy wpływa na dziedziczenie po sobie małżonków. Należy podkreślić, że zarówno rozdzielność majątkowa ustalona przez sąd jak i intercyza nie powodują automatycznego wyłączenia od dziedziczenia po sobie małżonków. Małżonkowie w dalszym ciągu po sobie dziedziczą, jednak zmianie ulega skład dziedziczonego majątku. Nie dziedziczą oni z połowy majątku wspólnego małżeńskiego, a z całości majątku osobistego zmarłego małżonka. Dokumentem, na podstawie którego możemy wyłączyć małżonka od dziedziczenia jest testament.
