Konsorcjum to porozumienie dwóch lub kilku podmiotów gospodarczych, którego celem jest wspólna realizacja określonego przedsięwzięcia. Firmy decydują się na taką formę współpracy wówczas, gdy samodzielnie nie dysponują dostatecznym potencjałem (zasobami ludzkimi, kompetencjami, kapitałem itd.), by podjąć się danego zadania. Najczęściej konsorcjum powołuje się po to, by łącznie spełnić warunki udziału w przetargu i wspólnie zrealizować zamówienie publiczne.
Czym jest umowa konsorcjum?
Konsorcjum firm jest zrzeszeniem podmiotów, które prowadzą działalność gospodarczą. Samo w sobie nie jest podmiotem gospodarczym – nie stanowi spółki (w ogóle nie ma osobowości prawnej), nie podlega wpisowi do żadnego rejestru, nie ma siedziby, nazwy czy numeru identyfikacji podatkowej. Firmy, które tworzą konsorcjum, pozostają niezależne w swoich działaniach niezwiązanych ze wspólnymi celami. Jedynym, co je spaja, jest umowa wspólnego przedsięwzięcia, której kształt zależy od woli i postanowień stron.
Nie istnieje jednoznaczna definicja umowy konsorcjum. Należy ona do umów nienazwanych, czyli takich, których przedmiot, treść czy skutki nie posiadają regulacji ustawowej. Podobnie jak wszystkie takie porozumienia umowa konsorcjum może zostać sformułowana dowolny, odpowiadający jej stronom sposób. Nie może jedynie naruszać przepisów obowiązującego prawa. Umowa konsorcjum firm najczęściej zawierana jest w konkretnym celu i na określony czas, jakiego wymaga realizacja wspólnego przedsięwzięcia.
Co powinna zawierać umowa konsorcjum?
Choć nie obowiązuje żaden konkretny wzór umowy konsorcjum, powinna ona zawierać zapisy właściwe dla wszelkich umów, czyli:
- datę i miejsce podpisania,
- oznaczenie stron umowy, nazywanych konsorcjantami,
- określenie przedmiotu umowy (w tym przypadku – celu współpracy),
- określenie czasu obowiązywania umowy.
Ponadto umowa konsorcjum może zawierać ustalenia konsorcjantów dotyczące takich kwestii, jak:
- wzajemne relacje i zasady współpracy,
- zasady reprezentacji konsorcjum,
- podział zadań przy realizacji wspólnego przedsięwzięcia,
- sposób rozliczeń konsorcjum z zamawiającym,
- zasady wzajemnych rozliczeń (m.in. udziału w zyskach i stratach).
W umowie powinien zostać wskazany lider konsorcjum, czyli konsorcjant, który będzie koordynował działania całego zrzeszenia i reprezentował je w relacjach z zewnętrznymi podmiotami, w szczególności – z zamawiającym. Liderem staje się najczęściej największa z firm lub ta, której przypada w udziale najszerszy zakres zadań. Pod umową konsorcjum muszą znaleźć się podpisy wszystkich jej członków (osób reprezentujących poszczególne firmy).
W jaki sposób rozlicza się konsorcjum?
Nie mając osobowości prawnej, konsorcjum nie może rozliczać swojej działalności jako jednostka. Kwestia rozliczeń z zamawiającym zazwyczaj spoczywa na liderze konsorcjum. To on prowadzi dokumentację całego przedsięwzięcia, a w szczególności wystawia faktury z tytułu prac wykonywanych przez całe konsorcjum. Rozlicza też w jego imieniu zobowiązania (np. podatkowe), jakie wynikają z realizacji zamówienia. Rozliczenia pomiędzy konsorcjantami opierają się na wzajemnych fakturach. Z ich tytułu każdy z konsorcjantów płaci podatki we własnym zakresie.
Kto ponosi odpowiedzialność za działalność konsorcjum?
Zgodnie z zapisami w ustawie Prawo zamówień publicznych wszyscy konsorcjanci solidarnie ponoszą odpowiedzialność za realizację zamówienia. Zamawiający może skierować swoje roszczenia do każdego z konsorcjantów, a w razie jakichkolwiek nieprawidłowości każdego pociągnąć do odpowiedzialności, np. nałożyć na niego karę umowną. Oznacza to, że karą za niewywiązanie się z umowy może zostać obciążony nawet ten z konsorcjantów, który należycie wypełnił swoją część zadań.
Zalety i wady umowy konsorcjum
Główną korzyścią z umowy konsorcjum jest połączenie potencjału kilku firm, które otwiera im możliwości znajdujące się poza zasięgiem każdego z przedsiębiorców z osobna. Konsorcjum pozwala też ominąć niektóre ograniczenia, np. zakaz korzystania z pomocy podwykonawców, jaki często pojawia się w umowach z zamawiającymi.
Największym zagrożeniem wiążącym się z działalnością zrzeszenia kilku podmiotów jest solidarna odpowiedzialność członków konsorcjum. Problematyczne mogą okazać się także kwestie rozliczeń między nimi. Dlatego umowa konsorcjum powinna zawierać bardzo szczegółowe zapisy dotyczące wzajemnych relacji stron.
Wobec powyższego sporządzenie projektu umowy konsorcjum warto powierzyć kancelarii adwokackiej z dużym doświadczeniem w zakresie obsługi prawnej dla firm. Ze wsparcia prawnika korzystać można także na wszystkich etapach realizacji zadań konsorcjum. Pozwala to uniknąć konfliktów pomiędzy konsorcjantami, a także pomiędzy konsorcjum a zamawiającym.
