CO TO JEST INTERCYZA I JAK ZMIENIA SYTUACJĘ MAJĄTKOWĄ MAŁŻEŃSTWA?

Umowa majątkowa małżeńska, potocznie zwana intercyzą, pozwala na zmianę zasad obowiązujących małżonków w zakresie ich stosunków majątkowych (tzw. ustroju wspólności ustawowej). Intercyza stanowi akt notarialny (żadna inna forma umowy nie wywołuje skutków prawnych) podpisany za zgodą i w obecności obojga małżonków. Umowa majątkowa może zostać zawarta zarówno przed wstąpieniem w związek małżeński, jak i w trakcie jego trwania. Dopuszczalne są jej późniejsze modyfikacje, które każdorazowo muszą zyskać formę aktu notarialnego. Intercyza obowiązuje od chwili jej zawarcia i nie działa wstecz.

Ustawowy ustrój majątkowy w małżeństwie

Zgodnie z Ustawą Kodeks rodzinny i opiekuńczy pomiędzy osobami, które zawarły małżeństwo, dochodzi do powstania wspólnoty majątkowej. Częścią majątku wspólnego stają się dobra gromadzone od dnia zawarcia małżeństwa, w szczególności:

• dochody z działalności zarobkowej każdego z małżonków,
• dochody z majątku wspólnego oraz z majątku osobistego każdego z małżonków,
• środki na rachunkach funduszy emerytalnych każdego z małżonków.

Każdy z małżonków posiada także majątek osobisty, do którego należą:

• przedmioty nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej,
• przedmioty uzyskane przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę (chyba że spadkodawca lub darczyńca postanowił inaczej),
• przedmioty służące wyłącznie zaspokajaniu osobistych potrzeb.

Każdy z małżonków ma takie same prawa do dóbr należących do majątku wspólnego, co w praktyce oznacza, że:

• muszą razem podejmować decyzje dotyczące wydatkowania wspólnych środków,
• nie mogą bez zgody małżonka zbywać wspólnych dóbr,
• wspólnie ponoszą odpowiedzialność za zaciągane w trakcie małżeństwa zobowiązania.

Powyższe zasady nie dotyczą majątków osobistych małżonków.

Czemu służy intercyza małżeńska?

Choć większość osób wie, co to jest intercyza, nie wszyscy zdają sobie sprawę, jaki sens ma jej zawarcie. W obiegowej opinii to dokument, który ma chronić interesy bogatszego z małżonków na wypadek rozwodu. Dlatego przez wiele lat idea rozdzielności majątkowej wywoływała negatywne skojarzenia. Obecnie na spisanie intercyzy decyduje się coraz więcej małżeństw, dostrzegając wymierne korzyści takiego rozwiązania.

W dzisiejszych czasach, kiedy wiele osób prowadzi własne firmy, intercyza małżeńska pozwala na:

• zabezpieczenie rodziny na wypadek problemów finansowych jednego z małżonków – jeśli jego kontrahenci zostaną poinformowani o rozdzielności majątkowej z chwilą podpisania umów, nie będą mogli dochodzić ewentualnych wierzytelności od żony lub męża,
• swobodne dysponowanie swoją częścią majątku (bez każdorazowej zgody małżonka), co ułatwia wdrażanie decyzji finansowych podejmowanych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Z punktu widzenia przedsiębiorcy jedynym minusem rozdzielności majątkowej z małżonkiem jest brak możliwości wspólnego rozliczenia podatku dochodowego. Może to być niekorzystne w przypadku małżeństw z dużą dysproporcją w osiąganych dochodach.

Rodzaje intercyzy małżeńskiej

Pojęcie intercyzy małżeńskiej kojarzy się najczęściej z rozdzielnością majątkową. W praktyce jednak jest nią każda umowa majątkowa małżeńska. Istnieje kilka rodzajów intercyzy:

• ustanowienie rozdzielności majątkowej (pełnej lub z wyrównaniem dorobków),
• rozszerzenie wspólności ustawowej,
• ograniczenie wspólności ustawowej,
• przywrócenie wspólności majątkowej.

Ustanowienie rozdzielności majątkowej przed zawarciem małżeństwa skutkuje tym, że każdy z małżonków posiada własny majątek (nabyty przed zawarciem małżeństwa i w czasie jego trwania) i samodzielnie nim zarządza. Wówczas w ogóle nie dochodzi do powstania majątku wspólnego, a małżonkowie są odrębnymi pomiotami z punktu widzenia prawa majątkowego. Ustalenie rozdzielności majątkowej w czasie małżeństwa jest zaś równoznaczne z notarialnym podziałem majątku wspólnego. W przypadku zawarcia intercyzy z wyrównaniem dorobków temu z małżonków, którego dorobek będzie mniejszy (np. w chwili rozwodu) przysługuje prawo dochodzenia części majątku drugiej osoby. Taka umowa ma na celu ochronę interesów tego z małżonków, który na skutek wykonywania obowiązków rodzinnych (np. opieki nad dziećmi) lub innych okoliczności (np. stanu zdrowia) nie mógł powiększać swojego majątku w czasie trwania małżeństwa.

Rozszerzenie wspólności ustawowej dotyczy dóbr, które zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym stanowią majątek osobisty małżonków. Są to przedmioty pozyskane przed powstaniem wspólności ustawowej, a także nabyte już w trakcie małżeństwa wierzytelności, nagrody, odszkodowania, prawa autorskie itp. Przykładem tego rodzaju intercyzy jest włączenie darowizny do majątku wspólnego. Ograniczenie wspólności ustawowej polega na wyłączeniu z majątku wspólnego niektórych jego składników, np. przyznanie jednemu z małżonków wyłącznych praw do zakupionego ze wspólnych środków samochodu. Umowę małżeńską przywracającą wspólność majątkową małżonkowie mogą zaś zawrzeć po to, by znieść wcześniej uzgodnioną rozdzielność.

Intercyza a dziedziczenie

Zawarte przez małżeństwo umowy majątkowe nie są brane pod uwagę przy rozpatrywaniu spraw spadkowych w przypadku śmierci jednego z małżonków. W zależności od sytuacji drugi z nich posiada prawo do dziedziczenia na mocy przepisów prawa spadkowego (wraz z dziećmi zmarłego małżonek dziedziczy w pierwszej grupie spadkowej; każdemu przypadają równe części majątku, przy czym małżonkowi przysługuje nie mniej niż ¼ spadku) lub pozostawionego przez zmarłego testamentu.

Intercyza a zobowiązania finansowe

Umowa majątkowa małżeńska nie powoduje także żadnych skutków wobec zobowiązań finansowych powstałych przed jej zawarciem. Zgodnie z przepisami, długi jednej z osób jakie powstały przed wstąpieniem w związek małżeński, ciążą wyłącznie na niej (np. komornik nie ma prawa zająć pensji męża, chcąc wyegzekwować zobowiązania żony sprzed okresu istnienia majątku wspólnego). Z kolei kredyt zaciągnięty w czasie istnienia wspólności ustawowej pozostaje wspólnym zobowiązaniem małżonków nawet wówczas, gdy podpiszą umowę o rozdzielności majątkowej.

Ile kosztuje intercyza małżeńska?

Koszt zawarcia intercyzy zależy od momentu, w którym zostaje ona spisana. Jeśli na uzgodnienie rozdzielności majątkowej decyduje się para planująca małżeństwo, opłata wyniesie około 550 zł (razem z VAT i podatkiem od czynności cywilnoprawnej). To, ile kosztuje intercyza małżeńska, zależy od wartości przedmiotu sprawy (np. dzielonego majątku wspólnego). Stawki taksy notarialnej regulowane są rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 roku.