Od momentu powstania utworu, twórcy przysługują dwa rodzaje prawa autorskiego: prawa autorskie majątkowe i prawa autorskie osobiste. Oznacza to, że twórca utworu jest osobą wyłącznie uprawnioną do korzystania ze stworzonego dzieła, czerpania z niego korzyści oraz rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji.
Jakie rodzaje prawa autorskiego możemy przenosić?
Mając, jako twórcy do dyspozycji dwa rodzaje prawa autorskiego, tylko jedno z nich może stać się przedmiotem obrotu, są to prawa autorskie majątkowe.
Prawa autorskie osobiste są niezbywalne, nie można ich przekazać innym osobom. W najbardziej ogólnym pojęciu prawa autorskie osobiste oznaczają prawo twórcy dzieła do podpisywania go swoim imieniem i nazwiskiem lub pseudonimem, decydowania na jakich warunkach dzieło będzie udostępniane po raz pierwszy oraz kontrolowania procesu korzystania z utworu przez innych. Prawa autorskie osobiste to również prawa do nienaruszalności treści i formy utworu.
Przeniesienie praw autorskich majątkowych może zaś nastąpić na skutek dziedziczenia lub podpisania umowy. Umowne zbycie prawa autorskiego majątkowego jest odpłatne. Jeżeli z treści umowy nie wynika nic innego, twórcy należy się wynagrodzenie. Podstawą szacowania wynagrodzenia za przeniesienie prawa autorskiego majątkowego jest zakres udzielonego prawa oraz wartość korzyści, jakie odnosi druga strona z tytułu wykorzystywania z dzieła.
Co to są pola eksploatacji utworu?
Pola eksploatacji utworu to nic innego, jak sposób korzystania z utworu, niezależnie od środków do tego celu użytych, pod warunkiem, że środki są samodzielne pod kątem technicznym. Przepis art. 50 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, dzieli pola eksploatacja na 3 główne kategorie:
1. w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu - wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2. w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono - wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy;
3. w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż określony w pkt 2 - publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie
Umowa o przeniesienie praw autorskich
Umowa o przeniesienie praw autorskich może dotyczyć jedynie praw autorskich majątkowych. Przedmiotem sprzedaży praw autorskich, nie mogą być prawa autorskie osobiste z uwagi na ich niezbywalny charakter.
Dobrze skonstruowana umowa o przeniesienie praw autorskich powinna spełniać kilka kluczowych wymogów.
Pierwszym z nich jest zawarcie umowy w formie pisemnej pod rygorem nieważności.
Drugim bardzo ważnym elementem umowy o przeniesienie praw autorskich jest wskazanie pól eksploatacji utworu, czyli sposobów korzystania z utworu. Należy to uczynić w sposób jak najbardziej precyzyjny i szczegółowy. Ogólny zapis umowny, mówiący o tym, że nabywca będzie uprawniony do korzystania z utworu na wszystkich polach eksploatacji może zostać uznany przez sąd za nieważny. Określenie pól eksploatacji utworu w umowie, jest najbardziej problematycznym punktem umowy, przy redagowaniu którego konieczna może okazać się pomoc adwokata lub radcy prawnego.
Trzecim wymogiem, który powinien znaleźć się w umowie o przeniesieniu praw autorskich majątkowych jest określenie czasu jej trwania. Przeniesienie autorskich praw majątkowych, co do zasady ma charakter trwały, ale nic nie stoi na przeszkodzie, aby przekazanie praw autorskich nastąpiło wyłącznie na czas określony, po upływie którego prawa autorskie majątkowe wracają do twórcy.
Ostatnim ważnym elementem umowy jest wskazanie, że przeniesienie autorskich praw majątkowych powoduje przeniesienie na nabywcę własności egzemplarza utworu i nośników, na których utwór został zapisany, gdyż przepisy ustawy nie przewidują automatycznego przeniesienia własności egzemplarza utworu i nośników wraz z prawami autorskimi.