Przekazanie darowizny stanowi zwykle przejaw dobrej woli i wyraża chęć wsparcia drugiej osoby. Co jednak zrobić w sytuacji, gdy obdarowana osoba nie zasłużyła na okazaną pomoc? Czy można cofnąć darowiznę? Czy osoba, której udzieliliśmy wsparcia, będzie musiała oddać nam całą kwotę? W poniższym artykule postaramy się odpowiedzieć na te pytania.
Czym właściwie jest darowizna?
W pierwszej kolejności należy się zastanowić, czym tak naprawdę jest darowizna. Z punktu widzenia prawnego może ona obejmować pieniądze lub dobra materialne, które zgromadziliśmy i które chcemy przekazać dowolnej osobie, nie oczekując od niej nic w zamian. Definicja z kodeksu cywilnego (art. 888) potwierdza to stwierdzenie, mówiąc, że darowizna to „forma umowy, w której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego, kosztem swego majątku”. Co to dla nas oznacza? Artykuł ten mówi o tym, że nie ma konkretnego progu wartościowego, od którego przekazane dobra podlegają umowie darowizny. Może nią być zarówno mieszkanie, jak i drobny prezent na wesele dla pary młodej czy prezent pod choinkę.
Odwołanie darowizny – rażąca niewdzięczność
Co jednak zrobić w przypadku, gdy przekazaliśmy komuś część swojego majątku w geście dobrej woli, a ta osoba nie docenia tego, co dla niej zrobiliśmy lub nas oszukała i zerwała z nami kontakt po udzieleniu wsparcia? W takiej sytuacji warto rozważyć cofnięcie darowizny.
Odwołanie darowizny jest możliwe tylko w jednym przypadku. Dotyczy on sytuacji, gdy zachowanie obdarowanego jest rażąco niewdzięczne, a więc kiedy narusza on ogólnie przyjęte normy etyczne. Może to dotyczyć sytuacji, gdy obdarowany:
- drastycznie narusza obowiązki rodzinne,
- przyczynia się do znacznego pogorszenia zdrowia darczyńcy lub jego śmierci,
- dopuszcza się przestępstwa względem darczyńcy,
- wyrządza szkodę majątkową darczyńcy,
- odmawia pomocy darczyńcy,
- godzi w dobre imię darczyńcy,
- nie wypełnia warunków umowy, która została spisana podczas udzielania darowizny.
Jak widać na podstawie przytoczonych przykładów, rażąca niewdzięczność może obejmować zarówno szkody materialne, jak i moralne.
Odwołanie darowizny – termin
Zgodnie z prawem darczyńca ma rok na odwołanie darowizny w przypadku wystąpienia rażącej niewdzięczności. Czy w takim wypadku możliwe jest cofnięcie darowizny po 10 latach? Tak, pod warunkiem że przesłanki do zwrotu darowizny nastąpiły dopiero w ciągu ostatniego roku, a nie pojawiały się już na początku zawarcia umowy dotyczącej przekazania majątku czy innych dóbr. Nie ma także znaczenia, czy darowizna doszła do skutku, czy dopiero oczekuje na wykonanie – rażąca niewdzięczność jest jedynym czynnikiem wpływającym na odwołanie darowizny.
Kiedy nie można odwołać darowizny?
Zgodnie z prawem, istnieją trzy sytuacje, w których darowizna nie może zostać odwołana:
Upłynął rok od dnia, w którym darczyńca dowiedział się o rażącej niewdzięczności obdarowanego: Jeśli darczyńca otrzymał rażące przejawy niewdzięczności ze strony obdarowanego, to ma prawo odwołać darowiznę. Jednak musi to zrobić w ciągu roku od momentu, w którym dowiedział się o takiej niewdzięczności. Jeśli ten okres czasu minął, darczyńca traci prawo do odwołania darowizny z tego powodu.
Darczyńca przebaczył niewdzięczność obdarowanego: Nawet jeśli obdarowany wykazał niewdzięczność wobec darczyńcy, darczyńca nie może odwoływać darowizny, jeśli postanowił przebaczyć obdarowanemu. Przebaczenie pozbawia darczyńcę możliwości odwołania darowizny z powodu niewdzięczności.
Zmiana decyzji darczyńcy dotyczącej obdarowania: Jeśli darczyńca zmienił zdanie i zdecydował, że nie chce już dokonać darowizny, nie może tego zrobić. Po dokonaniu darowizny, darczyńca traci prawo do cofnięcia jej tylko z powodów takich jak niewdzięczność, jeśli minął już rok od momentu jej odkrycia, oraz niezależnie od powodów, jeśli darczyńca zdecydował się przebaczyć niewdzięczność obdarowanemu.
Zwrot darowizny – droga sądowa
Odwołanie darowizny powinno nastąpić poprzez złożenie przez darczyńcę obdarowanemu oświadczenia woli – gdy przedmiotem sporu jest nieruchomość, musi ono zostać dodatkowo złożone w formie aktu notarialnego. Po otrzymaniu takiego dokumentu (i faktycznego zaistnienia przesłanek o rażącej niewdzięczności) obdarowany powinien zwrócić darowiznę.
Jeśli mimo wystąpienia przesłanek do zwrotu darowizny darczyńcobiorca nie chce dobrowolnie zwrócić uzyskanych w ten sposób dóbr, może okazać się konieczne sądowe odwołanie darowizny (powództwo o nakazanie złożenia oświadczenia woli). Gdy pozew o odwołanie darowizny trafi na wokandę, sędzia w toku postępowania cywilnego zadecyduje, czy faktycznie istnieją przesłanki, aby dokonać zwrotu darowizny z powodu rażącej niewdzięczności – dlatego tak ważne jest, aby zebrać odpowiednie dowody, by móc udowodnić niewdzięczność obdarowanego i odzyskać utracone środki pieniężne czy dobra materialne.
Koszt odwołania darowizny
Ile kosztuje cofnięcie darowizny na drodze sądowej? Nie ma jednej, stałej kwoty, którą należy uiścić. Osoba udzielająca darowizny musi się liczyć z poniesieniem kosztu wynoszącego 5% wartości dóbr, których dotyczy proces. Pieniądze wpłaca się przelewem na rachunek sądu lub w kasie sądu, a dowód zapłaty należy dołączyć do pozwu.
