System dozoru elektronicznego to alternatywa dla kary pozbawienia wolności realizowanej w zakładzie karnym. Pozwala odbyć ją w miejscu zamieszkania. Na czym dokładnie polega ten system wykonania kary i kto może z niego skorzystać?
Czemu służy dozór elektroniczny?
Zamiana kary pozbawienia wolności na dozór elektroniczny jest z oczywistych względów korzystna dla skazanego, ale nie tylko. To sposób na odciążenie systemu więziennictwa i budżetu państwa. Zwiększa też skuteczność samej kary jako narzędzia, które ma służyć resocjalizacji. Osoby trafiające do zakładów karnych często nie mają na nią szansy. Wychodzą z więzienia bardziej zdemoralizowane i skłonne do przestępstw, co jest palącym problemem szczególnie w przypadku skazanych, którzy dopuścili się stosunkowo nieszkodliwych społecznie zachowań.
Dobrym przykładem są dłużnicy alimentacyjni. Pobyt w więzieniu zwykle jedynie pogłębia spiralę kłopotów, w które popadli. Odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego zaś stwarza możliwość naprawienia szkód i uniknięcia popełnionych błędów w przyszłości. Skazany nie zostaje wyeliminowany ze społeczeństwa, lecz może w nim funkcjonować, wypełniając swoje zobowiązania. Warunki dozoru elektronicznego pozwalają mu m.in. pracować zawodowo i zajmować się dziećmi.
Na czym polega system dozoru elektronicznego?
Określany niekiedy jako zastępcza kara pozbawienia wolności dozór elektroniczny jest w gruncie rzeczy jedynie jej znacznym ograniczeniem. Zachowanie skazanego podlega stałej kontroli ze strony kuratora sądowego, co możliwe jest dzięki zastosowaniu specjalnych urządzeń elektronicznych – założonego na rękę lub nogę nadajnika radiowego (wyglądem przypominającego zegarek) oraz monitorującego jego lokalizację odbiornika zainstalowanego w miejscu odbywania kary. Najczęściej jest to mieszkanie skazanej osoby.
Opisana aparatura pozwala wyegzekwować nakaz przebywania we wskazanym miejscu czy też niezbliżania się do pewnych miejsc lub osób. Skazany może zachować prawo do wychodzenia z domu o wyznaczonych porach w ściśle określonym celu (np. do pracy). Jeśli jednak naruszy warunki odbywania kary (o czym podmiot nadzorujący dowiaduje się w związku z zanikiem sygnału wysyłanego do odbiornika), sąd może uchylić dozór elektroniczny i przenieść skazanego do zakładu karnego.
Kto może ubiegać się o dozór elektroniczny?
Nie każdy skazany może liczyć na zamianę kary pozbawienia wolności na dozór elektroniczny. Przesłanki do wyboru takiego rozwiązania jasno określa art. 43la. Kodeksu karnego wykonawczego. Sąd udzieli zezwolenia na odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego tylko wówczas, gdy:
- względy bezpieczeństwa i stopień demoralizacji, a także inne szczególne okoliczności nie przemawiają za potrzebą osadzenia skazanego w zakładzie karnym (w przypadku już osadzonych bierze się pod uwagę ich dotychczasową postawę podczas odbywania kary),
- na przeszkodzie nie stoją szczególne względy wskazujące, że w razie odbycia kary w tym systemie nie zostaną osiągnięte cele kary.
Jeśli chodzi o drugi z warunków, doświadczenie naszej kancelarii w zakresie spraw karnych wskazuje, że odpowiednie uzasadnienie wniosku o dozór elektroniczny w tym zakresie ma decydujący wpływ na rozstrzygnięcie sądu. Nawiązując ponownie do przykładu dłużnika alimentacyjnego, jeśli może on udowodnić, że odbywając karę w systemie dozoru elektronicznego, szybciej spłaci swoje zobowiązania (np. przedstawi umowę o pracę), sąd chętniej przychyli się do wniosku.
Na tym nie koniec warunków, które muszą zostać spełnione:
- czas trwania kary pozbawienia wolności (lub kilku kar, które skazany ma odbyć kolejno) nie może przekraczać 1 roku i 6 miesięcy lub też 3 lat, jeśli z wnioskiem występuje osadzony, któremu pozostało nie więcej niż 6 miesięcy kary do odbycia,
- skazany musi posiadać określone miejsce stałego pobytu,
- pełnoletni domownicy muszą wyrazić pisemną zgodę na to, by skazany odbywał karę w miejscu ich zamieszkania,
- w miejscu odbywania kary muszą występować odpowiednie warunki techniczne do instalacji aparatury służącej dozorowi (np. siła sygnału radiowego niezbędna dla prawidłowej pracy urządzeń monitorujących).
Powodem odrzucenia przez sąd wniosku o „zastępczą karę pozbawienia wolności” może być wielokrotna recydywa. Dozór elektroniczny nie może zostać zastosowany także w kilku innych sytuacjach, np. wobec osoby odbywającej zastępczą karę aresztu za wykroczenie albo w przypadku kary aresztu wojskowego.
Jak złożyć wniosek o odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego?
Wniosek o odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego należy złożyć na piśmie do wydziału penitencjarnego sądu okręgowego właściwego do miejsca pobytu skazanego. Z wnioskiem takim może wystąpić sam skazany, ale też jego obrońca, prokurator, sądowy kurator zawodowy albo dyrektor zakładu karnego (jeżeli skazany przebywa w więzieniu). Wniosek o dozór elektroniczny nie podlega opłacie.
Czy istnieje gotowy formularz, z którego można skorzystać, składając wniosek o dozór elektroniczny? Dokument najlepiej sporządzić z adwokatem zajmującym się sprawami karnymi.. Oprócz danych osobowych skazanego wniosek musi zawierać uzasadnienie. Do wniosku należy też dołączyć wyżej wspomnianą zgodę pełnoletnich współmieszkańców. Sąd penitencjarny wydaje postanowienie w terminie 30 dni od dnia wpływu wniosku o dozór elektroniczny. Na odmowę sądu przysługuje zażalenie.
