Prawo nakłada na rodziców obowiązek świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.
Ustalanie wysokości alimentów
Wysokość alimentów na dziecko zależy od dwóch czynników: usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego dziecka oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego rodzica. Innymi słowy od bieżących wydatków na dziecko oraz miesięcznych zarobków i poziomu życia jaki prowadzi rodzic zobowiązany do płacenia alimentów. Należy pamiętać, że dziecko ma prawo do życia na takim samym poziomie, co rodzice bez względu na to, czy zamieszkuje z nimi wspólnie czy osobno. Oznacza to że każdy rodzic powinien zapewnić dziecku takie same warunki materialne jakie sam posiada.
Przeciętna, średnia kwota alimentów ustalana przez sądy w 2024 r. mieści się w granicach od 800 do 1500 zł miesięcznie na każde małoletnie dziecko. W praktyce są to kwoty indywidualnie ustalane przez sąd, stosownie do danego przypadku.
Usprawiedliwione Potrzeby Dziecka
Usprawiedliwione potrzeby dziecka nie zostały jednoznacznie zdefiniowane w przepisach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Znaczenia tego pojęcia należy poszukiwać w praktyce sądowej i orzecznictwie. W praktyce sądowej pojęcie usprawiedliwionych potrzeb dziecka mieści w sobie podstawowe potrzeby, których zaspokojenie zapewni mu – odpowiedni do jego wieku i uzdolnień – prawidłowy rozwój fizyczny i duchowy. Zakres usprawiedliwionych potrzeb dziecka w każdym przypadku jest indywidualnie oceniany przez sąd i zależy od konkretnej sytuacji dziecka. Inne będą potrzeby dziecka w różnym wieku. Kwota alimentów dla noworodka będzie co do zasady niższa, inna wysokość alimentów dla dziecka w wielu szkolnym i nastolatka, ponieważ niewątpliwe potrzeby dziecka rosną wraz z wiekiem. Zakres świadczeń alimentacyjnych będzie również inny w przypadku chorego dziecka, które wymaga drogich lekarstw, rehabilitacji lub specjalnej diety w stosunku do dziecka zdrowego.
Możliwości zarobkowe rodzica zobowiązanego do płacenia alimentów
Możliwości alimentacyjne rodzica to nie tylko jego zarobki i dochody, które rodzic rzeczywiście uzyskuje z pracy lub działalności gospodarczej, lecz także te, które rodzic może i powinien uzyskiwać przy dołożeniu należytej staranności, wykorzystaniu swoich sił umysłowych i fizycznych oraz przestrzeganiu zasad prawidłowej gospodarki. Oznacza to, że sąd bierze pod uwagę obecne oraz potencjalne możliwości finansowe zobowiązanego. Tymczasowy brak pracy lub „praca na czarno” i ukrywanie dochodów nie zwalnia rodzica z obowiązku płacenia alimentów względem dziecka. W takiej sytuacji sąd posiłkując się danymi z urzędu pracy, dotychczasowym doświadczeniem zawodowym oraz wykształceniem zobowiązanego rodzica może ustalić wysokość alimentów, jaką jest on w stanie płacić, przyjmując średnie zarobki za pracę, jaką dany rodzic mógłby otrzymywać, gdyby dołożył odpowiednich starań w poszukaniu pracy i znalazł zatrudnienie w swoim zawodzie.
Ponadto przy ustalaniu sytuacji finansowej rodzica sąd bierze również pod uwagę zgromadzony przez niego majątek i oszczędności. Jeśli rodzic zobowiązany do płacenia alimentów pozostaje chwilowo bez bieżących dochodów, ale jest jednocześnie właścicielem kilku nieruchomości i samochodów, sąd zasądzi alimenty kierując się ugruntowanym już w praktyce poglądem, że jeśli sytuacja dziecka tego wymaga, rodzic posiadający majątek może go spieniężyć, aby móc wywiązywać się z obowiązku alimentacyjnego i zabezpieczać bieżące koszty życia dziecka.
Co sąd bierze pod uwagę przy ustalaniu alimentów?
Ustalając wysokość minimalnych alimentów sąd bierze pod uwagę zakres usprawiedliwionych potrzeb i wydatków związanych z utrzymaniem i wychowaniem dziecka w szczególności:
podstawowe potrzeby dziecka: wyżywienie, odzież i obuwie, utrzymanie domu lub mieszkania,
wydatki na zdrowie dziecka: leczenie, lekarstwa, rehabilitacja, zajęcia logopedyczne, terapeutyczne,
koszty edukacji dziecka: czesne za szkołę, wyżywienie w szkole, korepetycje, wycieczki szkolne, podręczniki i pomoce naukowe, dojazdy do szkoły,
potrzeby wyższe dziecka: wyjazdy na wakacje, ferie, kieszonkowe, prezenty okolicznościowe, wydatki na kulturę i sport, rozrywka, zajęcia dodatkowe,
Katalog podanych kosztów utrzymania dziecka, które sąd bierze pod uwagę w sprawie o alimenty jest podstawowy. W sytuacji w której dziecko wymaga ponoszenia przez rodzica innych, dodatkowych kosztów stałych, zasadnym jest ich udokumentowanie i uzasadnienie przed sądem. Każda sytuacja rodziny i potrzeby uprawnionego dziecka są inne, warto więc wykazać je w sądzie, aby to sąd mógł ocenić ich zasadność.
Których kosztów nie wlicza się do alimentów?
Nie wszystkie koszty, które ponosi rodzic pod którego opieką pozostaje dziecko są uwzględniane przez polskie sądy. Z reguły są to koszty bieżące i powtarzające się z miesiąca na miesiąc. Stosowana przez sąd praktyka pokazuje, że do usprawiedliwionych kosztów utrzymania dziecka nie są zaliczane w szczególności:
wydatki związane z remontem domu czy mieszkania (zakup mebli, wyposażenia domowego, sprzętu AGD, pościeli, dywanów)
raty zaciągniętych i spłacanych przez rodziców kredytów i pożyczek - zobowiązania kredytowe mogą mieć jednak wpływ na ocenę sytuacji finansowej rodzica zobowiązanego do alimentacji dziecka, jeśli osoba zainteresowana wykaże przed sądem, że wydatki te są usprawiedliwione i zostały zaciągnięte np. na zakup mieszkania lub wyposażenia domowego z którego rodzic lub dziecko korzysta.
koszty utrzymania zwierząt domowych - można jednak z tym kosztem polemizować i wykazywać, że są to koszty usprawiedliwione, jednak szanse na powodzenie są w tym wypadku niskie, choć nie można wykluczyć, że w sytuacji w której np. zwierzę realizuje terapeutyczne potrzeby dziecka wydatki takie zostaną uwzględnione.
wydatki luksusowe – są one oczywiście zależne od poziomu życia rodziców, jednak w sytuacji w której rodziców dziecka nie stać na wydatek luksusowy np. na opłacenie ekskluzywnego rodzaju hobby dziecka lub korzystnie z prywatnej opieki medycznej, jeśli takie same usługi są jednocześnie świadczone w ramach leczenia przez NFZ, wówczas koszt taki sąd potraktuje najprawdopodobniej za zbyteczny.
Co może być dowodem w sprawie o alimenty ?
Dowodem w sprawie o alimenty są przede wszystkim dokumenty (umowy, rachunki, faktury, potwierdzenia przelewów), ponieważ jest to procedura którym głównym celem jest udokumentowanie i wykazanie poniesionych wydatków na dziecko. Pomocniczo za dowód mogą posłużyć również zeznania Stron i świadków.
W kwestii dokumentów ze strony rodziców, często pada pytanie, czy paragony mogą być dowodem w sprawie o alimenty. Paragony co do zasady nie stanowią dowodu w sprawie o alimenty. Mogą one posłużyć jako dowód w wyjątkowych sytuacjach, jednak ich wartość dowodowa nie jest wysoka. Paragony fiskalne nie zawierają informacji o osobie, która zakupiła dany towar, co uniemożliwia zidentyfikowanie nabywcy towaru i w konsekwencji potwierdzenie dokonania wydatku przez rodzica przed sądem. W sytuacji w której strona nie posiada żadnych innych dowodów na poparcie swoich racji przed sądem, w myśl powiedzenia "tonący brzytwy się chwyta" ratunkiem może okazać się dołączenie do paragonów potwierdzeń zapłaty kartą płatniczą. Skorelowanie paragonów z wyciągami z konta może pomóc zindywidualizować wydatki, które w połączeniu z trafną argumentacją potwierdzającą, że były to wydatki na dzieci, sąd może uwzględnić.
W sytuacji w której rodzic ponosi koszty utrzymania dziecka, których nie jest w stanie udokumentować ponieważ nie otrzymuje potwierdzeń wpłaty, np. z tytułu ponoszenia kosztów korepetycji lub opiekunki do dziecka może posiłkować się innymi dowodami takimi jak zeznania świadków lub wydruki z korespondencji, które potwierdzają korzystanie z usług. Za dowód ponadto mogą posłużyć wydrukowane z Internetu przykładowe oferty pracy opiekunek lub prywatnych lekcji.
Średnia Wysokość Alimentów w Polsce według danych statystycznych GUS
Każdy rodzic przygotowujący się do sprawy o alimenty zadaje sobie pytanie, ile wynoszą alimenty na dziecko? Wysokość alimentów zależy od kilku czynników, takich jak dochody rodziców, liczba dzieci na utrzymaniu oraz potrzeby dziecka. Według danych statystycznych GUS przeciętna, średnia wysokość alimentów zasądzonych przez sądy w rozwodach w 2023 r. wyniosła 1331,63 zł. Wysokość alimentów była zależna od ilości dzieci na utrzymaniu i wynosiła odpowiednio na jedno dziecko 991,68 zł na dwójkę dzieci 1686,52 zł, na trójkę dzieci 2055,37 zł.
Minimalna wysokość alimentów
W Polsce sądy kierują się zasadą, że alimenty są po to, aby móc zapewnić dziecku minimum jego podstawowe potrzeby, takie jak wyżywienie, ubranie, leczenie i edukację. W praktyce minimalna kwota alimentów zasądzanych przez sąd mieści się w granicach od 500 zł do 750 zł. Minimalna wysokość alimentów zasądzana jest od rodziców, którzy mają bardzo niskie dochody, są bezrobotni, niepełnosprawni lub chorzy i nie są w stanie obiektywnie płacić wyższych alimentów. Z uwagi jednak na coraz wyższe koszty życia z roku na rok podwyższa się również minimalna kwota zasądzanych alimentów.
Alimenty minimalne lub wręcz symboliczne mogą mieć również miejsce w sytuacji w której dochodzi do porozumienia miedzy rodzicami, którzy dzielą się naprzemiennie opieką nad dzieckiem i mocą wyroku sądowego ustalają minimalne alimenty tak, aby wyrównać dysproporcję jaka występuję w zarobkach między nimi. Wówczas rodzic o niższych zarobkach mimo opieki naprzemiennej może zapewnić dziecku życie na tym samym poziomie, co rodzic z wyższymi dochodami.
Szczegółowe wyliczenia i przypadki zasądzanych kwot alimentów obrazuje tabela poniżej:
WYSOKOŚĆ ZASĄDZONYCH ALIMENTÓW | Ogółem | Wykonywanie władzy rodzicielskiej powierzono | Dziecko powierzono | Inne | ||||
matce | ojcu | razem | oddzielnie | rodzinie | placówce | |||
OGÓŁEM | 32559 | 7104 | 813 | 23989 | 306 | 234 | 66 | 47 |
Nie zasądzono alimentów | 2811 | 142 | 52 | 2441 | 76 | 72 | 19 | 9 |
Do 100 zł | 269 | 27 | 32 | 204 | 4 | 1 | - | 1 |
101-200 | 214 | 25 | 22 | 159 | 3 | 2 | 2 | 1 |
201-300 | 352 | 49 | 37 | 259 | 2 | 5 | - | - |
301-400 | 462 | 88 | 43 | 315 | 5 | 7 | 4 | - |
401-500 | 2040 | 371 | 128 | 1513 | 5 | 12 | 6 | 5 |
501-600 | 1455 | 329 | 90 | 1014 | 6 | 9 | 6 | 1 |
601-700 | 1806 | 395 | 56 | 1338 | 2 | 8 | 6 | 1 |
701-800 | 2583 | 621 | 69 | 1858 | 5 | 22 | 6 | 2 |
801-900 | 1219 | 314 | 25 | 867 | 3 | 7 | 2 | 1 |
901-1000 | 4417 | 1033 | 89 | 3247 | 20 | 23 | 4 | 1 |
1001-2000 | 11486 | 2906 | 151 | 8221 | 123 | 58 | 11 | 16 |
2001-4000 | 2962 | 738 | 16 | 2152 | 42 | 7 | - | 7 |
4001-6000 | 362 | 47 | 2 | 303 | 8 | - | - | 2 |
6001-8000 | 83 | 16 | - | 65 | 2 | - | - | - |
8001-10000 | 27 | 2 | 1 | 24 | - | - | - | - |
Powyżej 10000 | 11 | 1 | - | 9 | - | 1 | - | - |
Łączna wartość zasądzonych alimentów | 39613238 | 9303819 | 638328 | 28987611 | 400359 | 180971 | 40650 | 61500 |
Przeciętna wartość zasądzonych alimentów | 1331,63 | 1336,37 | 838,8 | 1345,26 | 1740,69 | 1117,1 | 864,89 | 1618,42 |