Sprawy cywilne – o ile zezwala na to ich charakter – mogą zostać uregulowane na drodze ugody pomiędzy stronami, czyli bez konieczności wytaczania powództwa. Postępowanie pojednawcze toczy się przed sądem, ale wiąże się ze znacznie mniejszą liczbą formalności, jest szybsze i mniej obciążające finansowo. Pismo procesowe, jakie należy wnieść do sądu w celu polubownego rozwiązania sporu, to wniosek o zawezwanie do próby ugodowej.
W jakich sprawach można podjąć próbę ugodową?
Przedmiotem postępowania pojednawczego mogą być sprawy cywilne, w przypadku których stosunki prawne pomiędzy stronami pozostają w ich swobodnej dyspozycji. Próbę ugodową można podjąć np. w sprawach:
- z zakresu prawa spadkowego,
- o zapłatę wierzytelności,
- o odszkodowanie z tytułu nienależytego wykonania umowy.
Niedopuszczalne jest podejmowanie próby ugodowej wówczas, gdy na mocy obowiązujących przepisów stosunki prawne między stronami mogą zostać uregulowane wyłącznie orzeczeniem sądu (np. w przypadku rozwiązania małżeństwa przez rozwód). Sąd nie przystanie na ugodę także wówczas, gdy jej proponowana treść będzie niezgodna z prawem lub zasadami współżycia społecznego.
Czym jest zawezwanie do próby ugodowej?
Zawezwanie do próby ugodowej to pismo procesowe wnoszone do sądu przez jedną ze stron sporu (wzywającym może być zarówno potencjalny powód, jak i pozwany), które ma na celu zainicjowanie postępowania pojednawczego. W piśmie tym należy opisać przedmiot sporu, swoje roszczenia z nim związane, a także przedstawić propozycje ugodowe (z uwzględnieniem korzyści, jakie może odnieść druga strona sporu).
Jak powinien wyglądać wniosek o zawezwanie do próby ugodowej?
Przedsądowe wezwanie do ugody nie wymaga wypełnienia urzędowego formularza. Nie ma też obowiązku załączania do niego dowodów. Wniosek o zawezwanie do próby ugodowej musi jednak spełniać wymogi formalne dotyczące pisma procesowego określone w art. 126-128 Kodeksu postępowania cywilnego, tj. zawierać imiona i nazwiska lub nazwy stron, oznaczenie rodzaju pisma, oznaczenie sądu, do którego jest skierowane itd.
Gdzie należy złożyć wniosek o zawezwanie do próby ugodowej?
Postępowania pojednawcze prowadzone są przez sądy rejonowe. Zgodnie z art. 185 KPC, wniosek o zawezwanie do próby ugodowej należy złożyć do sądu rejonowego właściwego dla przeciwnika, a w braku podstaw do ustalenia tej właściwości – do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania albo siedziby wzywającego. Wniosek można dostarczyć poprzez biuro podawcze we właściwym sądzie lub nadać go listem poleconym.
Jaka jest opłata za wezwanie do próby ugodowej?
Koszty przedsądowego wezwania do ugody ustalane są według wartości przedmiotu sporu. Od wniosku o zawezwanie do próby ugodowej pobiera się 1/5 opłaty, jaka byłaby należna w przypadku złożenia pozwu w danej sprawie. Przykładowo, gdy wartość przedmiotu sporu wynosi ponad 7500 złotych do 10 000 złotych, koszt złożenia pozwu to – zgodnie aktualną tabelą opłat sądowych – 500 zł. W takim przypadku więc opłata za wezwanie do próby ugodowej wynosi 100 zł.
O tym, kto ostatecznie poniesie koszty postępowania pojednawczego, decyduje sąd. Jeśli dojdzie do zawarcia ugody, może się zdarzyć, że strony poniosą je w równych częściach. Stawiennictwo na sprawie pojednawczej nie jest obowiązkowe. Jeśli jednak jedna ze stron nie stawi się na posiedzenie, to sąd może nałożyć na nią całkowite koszty wywołane podjęciem próby ugodowej.
Jak wygląda postępowanie pojednawcze?
Postępowanie pojednawcze prowadzone jest przez sąd w składzie jednego sędziego. Nie obejmuje postępowania dowodowego, więc zazwyczaj ogranicza się do jednego posiedzenia. Jeśli strony gotowe są zawrzeć ugodę, sąd umożliwia im podjęcie negocjacji zmierzających do ustalenia warunków porozumienia. Ponieważ w przypadku próby ugodowej sąd nie może wywierać na strony żadnego nacisku, jego rola ogranicza się zwykle do czuwania nad tym, by wypracowane porozumienie było zgodne z prawem i zasadami współżycia społecznego. Z posiedzenia pojednawczego sporządza się protokół, którego częścią jest treść ugody, o ile do niej dojdzie. Zawarta przed sądem ugoda może być – tak samo jak wyrok – podstawą do wszczęcia postępowania egzekucyjnego.
Jak zawezwanie do próby ugodowej wpływa na bieg przedawnienia?
Niezwykle istotną kwestią dotyczącą zawezwania do próby ugodowej jest to, że już samo złożenie wniosku w tej sprawie (nie musi dojść do zawarcia ugody, ani nawet do posiedzenia pojednawczego) przerywa bieg przedawnienia roszczeń. W związku z tym przez długi czas wierzyciele wykorzystywali przedsądowe wezwanie do ugody jako narzędzie do zabezpieczenia swoich interesów, czyli przedłużenia czasu, w którym mogą ubiegać się o zwrot wierzytelności. Kilka lat temu takie postępowanie zostało zakwestionowane przez Sąd Najwyższy, który uznał, że stanowi ono nadużycie prawa procesowego i jest niezgodne z dobrymi obyczajami.
Stosowaną przez wierzycieli praktykę ukrócono m.in. poprzez podniesienie opłat za wezwanie do próby ugodowej (przed rokiem 2018 pobierano opłatę stałą w kwocie zaledwie 40 zł, jeśli wartość sporu nie przekraczała 10000 zł, a jeśli przekraczała, opłata wynosiła 300 zł) oraz poprzez nałożenie obowiązku precyzyjnego określenia w zawezwaniu przedmiotu roszczenia i wysokości żądania. Obecnie nie warto więc podejmować próby ugodowej bez szczerej woli zawarcia porozumienia i pójścia na związane z nim ustępstwa oraz bez przekonania, że strona przeciwna jest gotowa do podjęcia rozmów.
Jakie korzyści płyną z próby ugodowej?
Próba ugodowa pozwala na szybsze, odformalizowane i mniej obciążające finansowo zakończenie sporu. Postępowanie pojednawcze jest okazją do podjęcia negocjacji. Ich rezultat może być bardzo korzystny, ponieważ nie jest wynikiem z góry narzuconych przepisów, lecz woli obu stron. Dłużnik ma szansę np. na rozłożenie swojego zobowiązania na dogodne raty lub anulowanie odsetek od zadłużenia. Jednocześnie wierzyciel uzyskuje tytuł egzekucyjny, który staje się dla niego gwarancją odzyskania wierzytelności.
